Ένα πρόσφατο κείμενο, δημοσιευμένο στο περιοδικό Vaccine από την Christine Stabell Benn του Bandim Health Project του Πανεπιστημίου Νότιας Δανίας, αμφισβητεί την παραδοσιακή άποψη περί εμβολίων.
Ενώ τα εμβόλια αναγνωρίζονται για την ικανότητά τους να προλαμβάνουν συγκεκριμένες ασθένειες, η Benn επισημαίνει ένα κρίσιμο, αλλά παραγνωρισμένο φαινόμενο: τα μη-ειδικά αποτελέσματα (NSEs).
Τα NSEs μπορούν είτε να ενισχύσουν είτε να εξασθενήσουν τη γενική υγεία, διαμορφώνοντας την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος σε άλλες λοιμώξεις.
Το παράδοξο του εμβολίου της ιλαράς
Ένα από τα πρώτα στοιχεία για τα NSEs εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1990 με το εμβόλιο ιλαράς υψηλού τίτλου (HTMV).
Σχεδιασμένο για να εμβολιάζει βρέφη ηλικίας μόλις τριών έως τεσσάρων μηνών, το εμβόλιο προστάτευε από την ιλαρά, αλλά είχε και ένα άλλο καταστροφικό αποτέλεσμα—διπλασίαζε τη γενική θνησιμότητα στα κορίτσια.
Αυτή η ανησυχητική ανακάλυψη οδήγησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να αποσύρει το εμβόλιο το 1992, αποκαλύπτοντας ότι ακόμη και τα αποτελεσματικά εμβόλια μπορούν να έχουν ανεπιθύμητες, εξαρτώμενες από το φύλο, παρενέργειες.
Το εμβόλιο BCG: Προστασία πέρα από την φυματίωση;
Αντιθέτως, το εμβόλιο Bacillus Calmette-Guérin (BCG), το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως για την πρόληψη της φυματίωσης, φαίνεται να έχει προστατευτικά αποτελέσματα πέρα από την φυματίωση.
Μελέτες στη Γουινέα-Μπισσάου και την Ουγκάντα έδειξαν ότι η χορήγηση του BCG κατά τη γέννηση μείωσε τη βρεφική θνησιμότητα και νοσηρότητα κατά 29% έως 38%—πολύ περισσότερο από ό,τι μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την πρόληψη της φυματίωσης.
Μήπως το εμβόλιο διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα με έναν τρόπο που βοηθά στην καταπολέμηση διάφορων λοιμώξεων;
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, κάποιες μελέτες υπέδειξαν ότι ο εμβολιασμός με BCG μείωσε τον κίνδυνο μόλυνσης σε ευπαθείς ομάδες και ενδέχεται να έχει μειώσει τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες σε όλες τις μελέτες, ενισχύοντας τα ευρέα προστατευτικά οφέλη του.
Η σκοτεινή πλευρά των μη-ζωντανών εμβολίων
Τα «ζωντανά εμβόλια», που περιέχουν μια εξασθενημένη μορφή του ζωντανού παθογόνου οργανισμού—όπως το BCG, το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας από το στόμα και το εμβόλιο ιλαράς (με τον κανονικό τίτλο)—συνδέονται με μειωμένη θνησιμότητα, υποδεικνύοντας ότι σώζουν πολύ περισσότερες ζωές από ότι αναμένονταν μέσω θετικής εκπαίδευσης του ανοσοποιητικού.
Ωστόσο, τα «μη-ζωντανά εμβόλια» παρουσιάζουν ανησυχητικά μοτίβα.
Τρία εμβόλια κατά της διφθερίτιδας-κονιοποιημένου τέτανος-ολόκληρο κύτταρο κοκκύτη (DTP) έχουν αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά των προγραμμάτων εμβολιασμού σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.
Έρευνα από την Benn και τους συνεργάτες της διαπίστωσε ότι τα παιδιά που είχαν εμβολιαστεί με το DTP είχαν υψηλότερη θνησιμότητα σε σχέση με τα παιδιά που δεν είχαν εμβολιαστεί με DTP.
Στο παρακάτω διάγραμμα, όλες οι μελέτες συμφωνούν ότι ο εμβολιασμός με DTP συνδέεται με υψηλότερη θνησιμότητα σε σχέση με την έλλειψη εμβολιασμού με DTP.
Συνολικά, το εμβόλιο DTP συνδέεται με διπλασιασμό της θνησιμότητας, και αυτό το επιβλαβές αποτέλεσμα του DTP ήταν ιδιαίτερα έντονο στις γυναίκες.
Παρόμοιες ανησυχίες έχουν ανακύψει και για άλλα μη-ζωντανά εμβόλια.
Συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί υψηλότερη αναλογία θνησιμότητας θηλυκών-αρσενικών μεταξύ των εμβολιασμένων παιδιών για πέντε άλλα εμβόλια: το πενταδύναμο εμβόλιο, το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας B, το εμβόλιο κατά της γρίπης H1N1, το εμβόλιο RTS,S κατά της ελονοσίας και το inactivated εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας.
Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ο τύπος του εμβολίου—όχι μόνο η ασθένεια που στοχεύει—είναι σημαντικός για τα συνολικά αποτελέσματα υγείας.
Γιατί η πολιτική δεν έχει συμβαδίσει;
Παρά τα ισχυρά στοιχεία, τα NSEs αγνοούνται σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική για τα εμβόλια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναγνώρισε το 2014 ότι κάποια εμβόλια μειώνουν τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες, ενώ άλλα μπορεί να την αυξήσουν, αλλά δεν άλλαξε τίποτα.
Ένα από τα προβλήματα των παρατηρητικών μελετών είναι η «μεροληψία του υγιούς εμβολιασμένου»—τα πιο υγιή παιδιά είναι πιο πιθανό να εμβολιαστούν, παραμορφώνοντας τα αποτελέσματα προς τα οφέλη οποιουδήποτε εμβολίου.
Αλλά η Benn υποστηρίζει ότι οι τυχαιοποιημένες δοκιμές, όπου και αν διεξάγονται, έχουν κυρίως επιβεβαιώσει τα NSEs, καθιστώντας τους κινδύνους πιο δύσκολους να απορριφθούν.
«Πρέπει να ξαναγράψουμε την κατανόησή μας για τα εμβόλια», γράφει η Benn. «Δεν είναι πλέον εφικτό να διατηρούμε μια περιορισμένη άποψη για τα εμβόλια ως βιολογικά παρασκευάσματα που παρέχουν συγκεκριμένη προστασία κατά μιας συγκεκριμένης ασθένειας.»
Η τελευταία έκδοση του βιβλίου Vaccines του Plotkin, του κορυφαίου βιβλίου στον κόσμο για τα εμβόλια, περιλαμβάνει ένα ειδικό κεφάλαιο για τα μη-ειδικά αποτελέσματα και δηλώνει κατηγορηματικά ότι «είναι σαφές ότι τα εμβόλια έχουν NSE».
Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα παραμένουν παραγνωρισμένα στην πολιτική για τα εμβόλια.
Χρειαζόμαστε πιο έξυπνες πολιτικές εμβολιασμού
Η Benn τονίζει την ανάγκη για προσαρμοσμένες πολιτικές αντί για μια προσέγγιση ενός μεγέθους για όλους:
- Η στελέχη του BCG έχουν σημασία: Το στέλεχος BCG-Ρωσίας δεν μείωσε τη θνησιμότητα στην Ινδία, ενώ το στέλεχος BCG-Δανίας το κατάφερε.
- Η σειρά των εμβολίων έχει σημασία: Οι κίνδυνοι του DTP ήταν υψηλότεροι όταν χορηγήθηκε τελευταίο· ένα ζωντανό εμβόλιο μετά από αυτό μείωσε τη βλάβη.
- Τα εμβόλια κατά του COVID-19 δεν αξιολογήθηκαν για θνησιμότητα από όλες τις αιτίες: Οι φάσεις 3 των δοκιμών υπέδειξαν ότι τα εμβόλια με αδενοϊό είχαν ευρύτερα ανοσολογικά οφέλη, ενώ τα εμβόλια mRNA δεν έδειξαν συνολικό πλεονέκτημα στη θνησιμότητα.
«Τα NSEs κάνουν τη ζωή πιο περίπλοκη για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους ρυθμιστές», αναγνώρισε η Benn.
«Ωστόσο, η ανταμοιβή είναι η ευοίωνη προοπτική πιο σοφών προγραμμάτων εμβολιασμού που σχεδιάζονται για να προστατεύουν από συγκεκριμένες ασθένειες και να παρέχουν γενική ανοσολογική εκπαίδευση με ακόμα μεγαλύτερα οφέλη.»
Η Benn προτείνει διάφορα πρακτικά βήματα, όπως η αναδιατύπωση του εμβολιασμού με BCG από μια παρέμβαση κατά της φυματίωσης σε ένα εργαλείο για τη μείωση της βρεφικής θνησιμότητας, καθώς και η εξασφάλιση ότι τα ζωντανά και μη-ζωντανά εμβόλια θα χορηγούνται με τη σωστότερη και πιο αποτελεσματική σειρά.
Τελικά, υποστηρίζει ότι η πολιτική θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στις μελέτες θνησιμότητας από όλες τις αιτίες—ώστε οι μελλοντικές δοκιμές εμβολίων να μετράνε τις συνολικές επιπτώσεις στην υγεία, όχι μόνο την προστασία από συγκεκριμένες ασθένειες.
Στροφή στη συζήτηση για τα εμβόλια;
Η συζήτηση γύρω από τις πολιτικές εμβολιασμού είναι ιδιαίτερα επίκαιρη τώρα, με τον Robert F. Kennedy Jr. στο τιμόνι του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ (HHS).
Ο Kennedy ήταν πάντα ένας ανοιχτός επικριτής της έλλειψης διαφάνειας στις συζητήσεις για την ασφάλεια των εμβολίων, και η ηγεσία του θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια στροφή προς μεγαλύτερη αυστηρότητα και πιθανή μεταρρύθμιση στις πολιτικές εμβολιασμού.
Εάν αυτό οδηγήσει σε ουσιαστικές αλλαγές στην πολιτική, μένει να φανεί, αλλά σίγουρα ανοίγει την πόρτα για μια πολύ αναγκαία συζήτηση γύρω από την επιστήμη των εμβολίων πέρα από το αυστηρό δόγμα του «ασφαλές και αποτελεσματικό».
Κανένα φάρμακο που είναι αποτελεσματικό δεν μπορεί να είναι απόλυτα ασφαλές. Πάντα θα υπάρχουν βλάβες, και είναι σημαντικό να τις κατανοήσουμε.
Στις ακροάσεις επιβεβαίωσης του Kennedy, είδαμε ένα έντονο παράδειγμα του «απολυτισμού των εμβολίων»—την άρνηση να εξετάσουν οποιαδήποτε συζήτηση για τις αποχρώσεις στην πολιτική εμβολιασμού.
Παραδόξως, αυτοί που φοβούνται περισσότερο ότι ο Kennedy θα ανατρέψει τους εμβολιασμούς, προσπαθώντας να καταστείλουν τη συζήτηση και να ελέγξουν την αφήγηση, προκαλούν μεγαλύτερη ζημιά στην εμπιστοσύνη του κοινού στα εμβόλια.
Όπως λέει πάντα ένας από τους συνεργάτες μου: «Αν δεν έχεις τίποτα να κρύψεις, τότε δεν το κρύβεις».
Αν θέλουμε να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη στους εμβολιασμούς, πρέπει να ξεπεράσουμε τη δυαδική σκέψη του «υπέρ των εμβολίων» έναντι του «κατά των εμβολίων» και να προάγουμε μια πιο ανοιχτή, βασισμένη σε αποδείξεις συζήτηση για τα οφέλη και τις βλάβες τους.
Η αναγνώριση της πολυπλοκότητας των εμβολίων—τόσο των επιθυμητών όσο και των ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων τους, θετικών και αρνητικών—είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλίσουμε ότι οι πολιτικές δημόσιας υγείας εξυπηρετούν πραγματικά τα καλύτερα συμφέροντα όλων.
