Το εκτενές αυτό κείμενο συνθέτει μια βαθιά ανάλυση της αμερικανικής πολιτικής υπό τον Ντόναλντ Τραμπ και της παγκόσμιας γεωοικονομικής δυναμικής που προοιωνίζεται το τέλος της μεταπολεμικής παγκοσμιοποίησης, όπως τη γνωρίσαμε. Αναδιατυπώνεται παρακάτω με πλήρη έκταση, χωρίς σχολιασμό, με στόχο τη μεγαλύτερη καθαρότητα και ροή.
Όπως είναι γνωστό, ο Πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε την επιβολή σαρωτικών δασμών σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσμου. Η απόφαση αυτή παρουσιάστηκε από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης ως μια ενέργεια εξαιρετικής απερισκεψίας — και, για να είμαστε ακριβείς, μοιάζει πράγματι με μια παράλογη κίνηση.
Ίσως, όμως, αυτός να ήταν ο σκοπός. Αν η στάση του φαινόταν λογική και μετριοπαθής, ενδεχομένως οι Κινέζοι να θεωρούσαν πως μπορούσαν να τον πιέσουν. Ο Τραμπ, άλλωστε, έχει αντλήσει τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο από την εντύπωση ότι ενεργεί παρορμητικά, ακόμη και αυτοκαταστροφικά.
Ακόμα όμως κι αν ο Τραμπ παίζει ένα υπολογισμένο “παιχνίδι πρόσκρουσης” (chicken game), πρόκειται για ένα εξαιρετικά επικίνδυνο παιχνίδι. Όταν απείλησε τη Βόρεια Κορέα με πυρηνικό πόλεμο, υπήρχε πάντοτε η πιθανότητα η κατάσταση να κλιμακωθεί ανεξέλεγκτα. Τελικά, όλα εξελίχθηκαν ομαλά — όμως αυτό δεν ήταν ποτέ εγγυημένο.
Το πώς θα εξελιχθούν όλα αυτά μένει να φανεί, αλλά ένα πράγμα είναι σχεδόν βέβαιο: το τέλος της παγκοσμιοποίησης είναι αναπόφευκτο, αποτέλεσμα πολλών ανεξέλεγκτων παραγόντων. Ο Τραμπ θα πιστωθεί ή θα χρεωθεί αυτό που θα επακολουθήσει — όμως έτσι κι αλλιώς η πορεία ήταν προδιαγεγραμμένη.
Η κυβέρνησή του απλώς επέλεξε να επισπεύσει τη ρήξη και την αποδόμηση της παγκόσμιας μεταπολεμικής οικονομικής τάξης. Οι ιστορικοί μπορεί να διαφωνούν για το αν αυτό ήταν σοφό ή επιζήμιο, όμως δεν θα μάθουμε ποτέ πώς θα εξελισσόταν το εναλλακτικό σενάριο. Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να καθυστερήσουν τη ρήξη για περισσότερο από μία δεκαετία. Υπάρχουν σαφείς πολιτικοί λόγοι για αυτό:
Η αμερικανική κυβέρνηση, με τη σημερινή της δομή, οδεύει προς χρεοκοπία έως το 2035.
Παρά τα memes για το Dogecoin, οι ΗΠΑ δαπανούν περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια ημερησίως — χρήματα που δεν διαθέτουν. Το κόστος αυτών των δαπανών το επωμίζονται τόσο οι απλοί Αμερικανοί όσο και οι διεθνείς κεφαλαιαγορές, και αμφότερες οι πλευρές δείχνουν ολοένα και λιγότερη διάθεση να συνεχίσουν να υποστηρίζουν αυτή την κατάσταση.
Κατά μία έννοια, το τυπογραφείο της Federal Reserve είναι το θεμέλιο της αυτοκρατορίας:
- Εκτυπώνει χρήμα για να χρηματοδοτήσει στρατιωτικές δυνάμεις,
- Οι στρατιωτικές δυνάμεις προσφέρουν παγκόσμιες εγγυήσεις ασφαλείας,
- Αυτές οι εγγυήσεις διατηρούν την παγκόσμια χρήση του δολαρίου,
- Και η χρήση του δολαρίου επιτρέπει την απεριόριστη εκτύπωση χρήματος.
Το πρόβλημα είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει κανέναν μηχανισμό συγκράτησης αυτής της δαπανηρής πορείας — δεν υπάρχει τρόπος για ουσιαστική μείωση των εξόδων, εκτός από ριζική πολιτική ανατροπή. Η αποσύνδεση του «τυπογραφείου χρήματος» από την πολιτική διαδικασία εντείνει τη σπατάλη: το άμεσο κόστος το πληρώνουν οι ξένοι, που δεν ψηφίζουν, ενώ τα οφέλη καρπώνονται εσωτερικές πολιτικές ομάδες με εκλογική δύναμη.
Αυτό δημιουργεί μια σταθερή πολιτική πίεση για διαρκή αύξηση των δαπανών — ενισχύοντας συμφέροντα που αντλούν πόρους από αυτές και αποκτούν όλο και περισσότερη εξουσία για να απαιτούν ακόμη περισσότερα. Είναι ένα δομικό φαινόμενο — εγγενές στη φύση της αμερικανικής αυτοκρατορίας.
Εφόσον η Ουάσινγκτον διαθέτει μια λογοδοτούσα κυβέρνηση με τη δύναμη να τυπώνει και να μοιράζει πλούτο, η ροή παροχών δεν θα σταματήσει. Οι τρόποι να διακοπεί αυτή η ροή είναι τρεις:
- Εσωτερική πολιτική μεταμόρφωση: Ο Τραμπ (ή κάποιος με ανάλογη φιλοδοξία) καταργεί το σύστημα του τυπογραφείου και είτε βάζει τέλος στην παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ είτε στη δημοκρατία της χώρας — ή και στα δύο.
- Εξωτερική μεταμόρφωση: Μια συμμαχία κρατών δημιουργεί αξιόπιστη εναλλακτική στο δολάριο και το αμερικανικό στρατιωτικό δόγμα, καθιστώντας τη συνέχιση της σπατάλης αδύνατη λόγω υπερπληθωρισμού, και πυροδοτώντας την επιλογή 1.
- Οικονομική εξάντληση: Η ανεξέλεγκτη σπατάλη οδηγεί σε αδυναμία των αγορών να στηρίξουν το σύστημα. Ακολουθούν χρεοκοπίες και κρίσεις στους συμμάχους των ΗΠΑ, πυροδοτώντας την επιλογή 2, που με τη σειρά της οδηγεί στην επιλογή 1.
Όσο παρατείνεται αυτή η “αναρρόφηση” πόρων και ισχύος, τόσο ενισχύεται η εσωτερική εξάρτηση από το σύστημα και καθίσταται πιο δύσκολη οποιαδήποτε μεταρρύθμιση. Παράλληλα, η εξωτερική πίεση για αλλαγή εντείνεται, καθώς η Κίνα ελέγχει κρίσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ δυσανασχετούν και το αμερικανικό στρατιωτικό πλεονέκτημα φθίνει λόγω ελλείψεων σε βιομηχανική βάση.
Συμπερασματικά, η αναβολή της κατάρρευσης της παγκοσμιοποίησης δεν την αποτρέπει — απλώς αποδυναμώνει την ικανότητα της Αμερικής να επιλέξει χρόνο και όρους της ρήξης, αφήνοντας την απόφαση στα χέρια της Κίνας.
Η Κίνα, από την πλευρά της, είναι απόλυτα προσηλωμένη στην αποδόμηση της αμερικανικής παγκόσμιας τάξης. Υπονομεύει ενεργά τις ΗΠΑ σε κάθε τομέα, αποφεύγοντας ωστόσο την άμεση στρατιωτική σύγκρουση. Σε πολλούς δείκτες ισχύος, έχει ήδη ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Και, όπως συμβαίνει συχνά, είναι φθηνότερο να καταστρέψεις υποδομές παρά να τις υπερασπιστείς — ιδιαίτερα μέσω φθηνών αυτοκτονικών drones.
Παρότι μπορεί να αποσταθεροποιήσει την υπάρχουσα τάξη, η Κίνα:
- Δεν φαίνεται ικανή (ή διατεθειμένη) να αναλάβει τον ρόλο της Αμερικής ως παγκόσμιου ηγεμόνα, και
- Είναι βαθιά εξαρτημένη από την παγκόσμια τάξη — η οικονομία της στηρίζεται στις εξαγωγές, τις εισαγωγές τροφίμων και καυσίμων και τις πάγιες επενδύσεις.
Η Κίνα μπορεί να προκαλέσει κρίσεις σε περιοχές όπως η Λατινική Αμερική και η Μέση Ανατολή, όμως αυτό δεν εξασφαλίζει τους δικούς της πόρους σε περίπτωση παγκόσμιου χά
ους. Η στρατιωτική τεχνολογία που χρησιμοποιεί για να αποσταθεροποιήσει την αυτοκρατορία δεν της δίνει τα μέσα να την αντικαταστήσει.
Η νέα εποχή χαρακτηρίζεται από την κατάρρευση των δομών που ευνοούσαν τα μεγάλα κράτη. Όπλα όπως τα τανκς και τα αεροπλανοφόρα είναι πλέον ευάλωτα. Τα γραφειοκρατικά γιγαντιαία κράτη, που ευδοκίμησαν στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, θα βρεθούν αντιμέτωπα με προκλήσεις που ενδέχεται να τα οδηγήσουν στην κατάρρευση.
Η εθνική αυτάρκεια δεν είναι τίποτε άλλο από “προετοιμασία κατάρρευσης” (prepping) σε κρατική κλίμακα. Ο Τραμπ, με την εμπορική του πολιτική, ενθαρρύνει επενδύσεις που δεν είναι αποδοτικές ή κερδοφόρες, αλλά ενισχύουν την εθνική ανθεκτικότητα ενόψει του επικείμενου παγκόσμιου κλυδωνισμού.
Το πρόβλημα είναι ότι όποιος προετοιμάζεται για κατάρρευση μπορεί να το κάνει πολύ νωρίς και να υποστεί απώλειες από την οικονομική «κανονικότητα» που συνεχίζει να λειτουργεί για λίγο ακόμη.
Στο τέλος, είναι άγνωστο αν ο Πρόεδρος Τραμπ θα αναγνωριστεί ή θα γελοιοποιηθεί για τη διάλυση της μεταπολεμικής παγκόσμιας τάξης υπό τους δικούς του όρους. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κάνει τους Αμερικανούς φτωχότερους — αλλά η κρίση για την οποία προετοιμάζεται έρχεται, αναπόφευκτα, μέσα στη δεκαετία.
